Payoneer – Дали УЈП може да го контролира? – FB#10
August 3, 2025
„Вечната“ дилема меѓу фриленсерите во Македонија е дали приходите остварени преку платформи како Payoneer можат да бидат контролирани од Управата за јавни приходи (УЈП). Ова прашање често се појавува во дискусии на форуми, социјални мрежи и меѓу професионалци кои работат за странски клиенти. Многумина се прашуваат дали овие платформи се „сива зона“ во даночниот систем или, пак, се целосно транспарентни за даночните власти. Со зголемениот број на фриленсери и дигитални номади во земјата, оваа тема станува сè поактуелна. Во оваа статија ќе ги разгледаме клучните аспекти на Payoneer и сличните платформи, нивната разлика во однос на традиционалните банки и најважно – дали УЈП може да го контролира.
Да повториме: Што е Payoneer
Payoneer е глобална платформа за плаќања што им овозможува на фриленсери, мали бизниси и професионалци да примаат и испраќаат плаќања во повеќe валути низ целиот свет. Основана во 2005 година, оваа платформа е особено популарна меѓу оние што работат со меѓународни клиенти, како што се програмери, графички дизајнери, маркетери и други дигитални професионалци. Payoneer нуди услуги како виртуелни сметки во САД, Европа и други региони, дебитни картички за повлекување на средства и можност за трансфер на пари до локални банковни сметки. Слични платформи вклучуваат Wise, Skrill, PayPal и Revolut, кои исто така овозможуваат брзи и лесни меѓународни трансакции.
За разлика од традиционалните банки, овие платформи функционираат како fintech компании, што значи дека не се класични банкарски институции. Тие не нудат услуги како кредити или сложени финансиски производи, туку се фокусирани на поедноставување на трансграничните плаќања. Главната предност е во нивната брзина, пониските трошоци за трансакции и можноста за работа со валути без потреба од физичка посета на банка. Сепак, за разлика од банките, овие платформи често не подлежат на истите строги регулативи што ги регулираат банкарските институции, што создава одредена „флексибилност“ во начинот на кој се следат трансакциите.
Разлика меѓу Payoneer и традиционалните банки
Традиционалните банки се регулирани од националните финансиски институции, како што се Народната банка на Република Македонија, Федералните резерви во САД или Европската централна банка. Овие институции бараат од банките да пријавуваат трансакции, да вршат проверки за спречување перење пари (AML) и да соработуваат со даночните власти. Payoneer и сличните платформи, иако исто така подлежат на одредени регулативи (на пример, во САД тие се регулирани од FinCEN – Financial Crimes Enforcement Network), не секогаш ги имаат истите обврски за известување како банките, особено кога станува збор за меѓународни трансакции.
Kога фриленсер во Македонија прима пари преку Payoneer, тие често се депонираат на виртуелна сметка во САД или Европа, а потоа се префрлаат на локална банкарска сметка. Овој процес може да создаде впечаток дека трансакциите се „скриени“ од локалните даночни власти, но реалноста е посложена.
Дали даночните управи може да ги контролираат приходите од Payoneer
САД
Во САД, Payoneer е регистриран како Money Services Business (MSB) и е регулиран од FinCEN. Ова значи дека платформата мора да ги почитува законите за спречување перење пари и да пријавува сомнителни трансакции. Според законот Bank Secrecy Act (BSA), Payoneer е должен да води евиденција за трансакциите и да соработува со IRS (Internal Revenue Service) доколку е потребно. На пример, доколку корисник во САД остварува значителни приходи преку Payoneer, тие можат да бидат предмет на даночна ревизија. IRS има пристап до информациите за трансакциите преку барања до Payoneer или преку меѓународни договори за размена на финансиски информации, како што е FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act).
Европа
Во Европа, Payoneer работи под регулативи на Европската Унија, особено под Директивата за платежни услуги (PSD2) и регулативите за спречување перење пари (AML). Европските даночни власти, како и во САД, можат да побараат информации за трансакции преку меѓународни договори, како што е Common Reporting Standard (CRS), кој овозможува автоматска размена на финансиски информации меѓу земјите-членки на OECD. Ова значи дека ако фриленсер во Македонија користи Payoneer сметка регистрирана во Европа, постои можност информациите за неговите трансакции да бидат споделени со УЈП преку овие механизми.
Македонија
Во Македонија ситуацијата е малку покомплицирана (баш чудно). Според Законот за данок на личен доход, секој приход остварен од физичко лице, без разлика дали е од домашни или странски извори, подлежи на оданочување со стапка од 10%. УЈП има право да врши контрола врз банкарските сметки на граѓаните преку соработка со Народната банка и комерцијалните банки. Сепак, кога станува збор за платформи како Payoneer, контролата е потешка поради нивната меѓународна природа.
Македонските власти имаат ограничен увид во трансакциите на Payoneer доколку средствата не се префрлаат на локална банкарска сметка. На пример, ако фриленсер ги користи средствата преку Payoneer дебитна картичка или ги префрла на друга платформа, УЈП можеби нема директен пристап до овие информации. Сепак, со зголемената меѓународна соработка, особено преку CRS и други договори, УЈП може да добие податоци од странски финансиски институции. Покрај тоа, Законот за спречување на перење пари и финансирање на тероризам бара од банките и другите финансиски институции во Македонија да пријавуваат сомнителни трансакции, што може да вклучи и трансфери од Payoneer на локални сметки.
Како би изгледала процедурата за проверка?
Реалната шанса приходите од Payoneer да бидат контролирани од УЈП зависи од неколку фактори. Доколку средствата остануваат на Payoneer сметка или се трошат преку дебитна картичка без трансфер на локална банкарска сметка, шансите за директна контрола од УЈП се помали, бидејќи македонските власти немаат автоматски пристап до податоците на Payoneer. Сепак, со зголемената меѓународна соработка преку CRS и други механизми, УЈП може да добие информации од странски финансиски институции, особено ако постои сомневање за даночна евазија или перење пари. Кога средствата се префрлаат на локална банкарска сметка, тие стануваат видливи за УЈП, особено ако се работи за поголеми суми или редовни трансфери. Во пракса, УЈП почесто врши контроли врз лица со високи приходи или сомнителни трансакции, па фриленсерите со помали или нередовни приходи можеби нема да бидат приоритет. Сепак, ризикот од контрола постои, особено со зголемената дигитализација и размена на податоци меѓу државите.
Кога се спомнува комуникацијата врз основа на меѓународни акти, многу е важно да се спомне дека и преку таа комуникација, државните органи немаат можност за „canvas search“ т.е. да побараат да им се достави „табелче“ со сите корисници од Македонија што примаат приходи на платформата. Потребни се јасни индиции за конкретно лице, започната соодветна постапка и дури тогаш, со наведување на сите потребни податоци, може да се достави до соодветниот странски државен орган каде платформата е регистрирана или директно до платформата. Само во ваков случај платформата, врз основа на меѓународно-правните акти од погоре, ќе достави податоци до УЈП.
Дали некој некогаш бил контролиран?
Нашите клиенти споделуваат разни искуства на оваа тема. Највпечатлива акција на УЈП е спроведена во 2016 година, кога повеќе фриленсери добиваат известување. Во тоа известување било наведено дека до УЈП се пристигнати индиции за поседување сметка на (наведена) странска платежна платформа на име на фриленсерот. На тој начин го известуваат доброволно да пријави минати и идни приходи на платформата со цел да избегне многу посериозни постапки – глоби, оданочување, камати и познатата стапка од 70% данок на личен доход за прикриени приходи.
Тие неколкумина со кои разговарав на темава – си пријавиле и платиле данок на личен доход.
На мислење сум дека ова „групно известување“ е возможно само затоа што тие фриленсери или користеле платежна картичка во македонски банки или директно префрлале пари на македонска сметка од таа платформа. Исто, ова се случува пред воведување на системот е-ПДД – кога пријавувањето (тогаш) персонален данок на доход се врши исклучиво во хартиена форма, без законската обврска за достава на податоци до УЈП, а и се уште не се потпишани сите поединечни меморандуми за соработка и размена на податоци со деловните банки.
Да ги земеме предвид и додатните фактори – кадровската и техничка спрема на даночната администрација, фактот што сепак овие луѓе парите ги трошат во Македонија и плаќаат ДДВ со секое големо или мало купување, а вечната желба за „поттикнување и поддршка“ на ИТ индустријата. Сите овие фактори само ја „дообјаснуваат“ моменталната ситуација за контрола и регулација на овие платформи
И на крај - што заклучивме?
Наједноставниот и најбрз одговор е – може – ама потешко! Ако мислите дека тоа е доволно за мирно да спиете во наредните 5 години – уживајте во парите 🙂
Payoneer и сличните платформи се легитимен начин за примање на плаќања од меѓународни клиенти, но не се „магично“ решение за избегнување на даноци. Во Македонија, фриленсерите се обврзани да го пријават секој приход, вклучително и оној остварен преку Payoneer, и да платат 10% данок на личен доход. Непријавувањето на приходите може да доведе до казни, особено ако УЈП добие информации преку меѓународна размена на податоци или преку контрола на локалните банкарски сметки.
Препорака: За да бидете во согласност со законот, редовно пријавувајте ги вашите приходи во УЈП и чувајте документација (договори, фактури) што ја потврдува легитимноста на вашите трансакции. Доколку ги префрлате средствата од Payoneer на локална сметка, бидете подготвени да го докажете потеклото на парите. Користењето на Payoneer не е нелегално, ниту пак е начин за „намалување“ на данок, туку е алатка за олеснување на меѓународните плаќања. За да избегнете проблеми, консултирајте се со даночен советник за да го оптимизирате вашиот даночен третман во согласност со македонските закони.
