Отказ – Права и обврски во отказен рок – FB#8
July 23, 2025
Отказот од работа е чувствителен процес што бара јасно разбирање на правата и обврските на вработените и работодавачите. Во Македонија, Законот за работни односи (ЗРО) ги регулира сите аспекти на отказот, вклучително и отказниот рок. Овде ги разгледуваме клучните правила за отказ, правата и обврските во отказниот рок, како и практични совети за да се движите низ овој процес со сигурност.
Како е регулиран отказот кај нас
Отказот е прекин на работниот однос, кој може да биде инициран од вработениот (доброволен отказ) или од работодавачот (принуден отказ). Според Законот за работни односи (ЗРО), отказот мора да биде во согласност со законските услови за да биде валиден. ЗРО ги дефинира причините, процедурите и правата поврзани со отказот, вклучувајќи го и отказниот рок.
Видови отказ
Доброволен отказ: Вработениот одлучува да го прекине работниот однос со поднесување писмен отказ.
Принуден отказ: Работодавачот го прекинува договорот поради економски, организациски, технолошки или дисциплински причини.
Спогодбен отказ: Двете страни се договараат за прекин на работниот однос.
Што претставува отказниот рок?
Отказниот рок е периодот помеѓу поднесувањето на отказот и конечниот прекин на работниот однос. Тој им овозможува на вработениот и работодавачот време за транзиција – вработениот може да бара нова работа, а работодавачот да организира замена или реорганизација. ЗРО го регулира времетраењето и обврските во отказниот рок.
Времетраење на отказниот рок
Според член 91 од ЗРО, времетраењето на отказниот рок зависи од причината за отказот и работниот однос:
За доброволен отказ: Минималниот отказен рок е еден месец (30 дена), освен ако договорот за работа предвидува подолг рок, но не повеќе од 3 месеци.
За принуден отказ од работодавач: Отказниот рок е:
Еден месец за вработени со помалку од 2 години работен стаж кај работодавачот.
Два месеца за вработени со над 2 години работен стаж.
Нема отказен рок во случаи на тешки дисциплински прекршоци (на пр., кражба, насилство), каде отказот може да биде моментален.
Исклучоци
Отказниот рок може да биде скратен или укинат со спогодба меѓу вработениот и работодавачот.
Во случај на отказ поради економски или организациски причини, работодавачот може да го ослободи вработениот од работа во отказниот рок, но мора да ја исплати платата за тој период.
Права и обврски на вработените во отказниот рок
Вработените имаат специфични права за време на отказниот рок, заштитени од ЗРО:
Право на плата: Вработениот има право на редовна плата и сите други надоместоци (на пр., за прекувремена работа) за време на отказниот рок, без разлика дали работи или е ослободен од работа.
Право на одмор: Неискористениот годишен одмор мора да се искористи во отказниот рок или да се исплати при прекин | //!Assistant
Право на работни услови: Работодавачот мора да обезбеди нормални услови за работа во отказниот рок, вклучително и пристап до потребната опрема.
Обврски на вработените во отказниот рок:
Извршување на работните задачи: Вработениот е должен да продолжи да ги извршува своите работни обврски, освен ако не е поинаку договорено.
Трансфер на знаење: Вработениот може да биде задолжен да го обучува својот наследник или да ги предаде работните процеси.
Доверливост: Вработениот мора да ги почитува обврските за доверливост и да не ги користи деловните информации на штета на работодавачот.
Права и обврски на работодавачите во отказниот рок
Исплата на плата: Работодавачот мора да ја исплати платата и другите надоместоци за време на отказниот рок.
Забрана за дискриминација: Работодавачот не смее да го дискриминира или малтретира вработениот поради поднесен отказ.
Документ за отказ: Работодавачот мора да издаде писмен отказ со јасна причина и датум на прекин на работниот однос.
Што ако отказот е неправеден?
Ако отказот не ги исполнува условите од ЗРО (на пр., нема отказен рок или причина), вработениот може да:
Поднесе жалба до Државниот инспекторат за труд (линк).
Бара правна заштита преку суд, каде може да се побара отштета или враќање на работа.
Контактира синдикат за поддршка во преговорите со работодавачот.
Според податоци од Министерството за труд и социјална политика, во 2024 година, околу 15% од инспекциите за труд биле поврзани со неправедни откази, што укажува на потребата од поголема свест за правата.
Отказот и отказниот рок се регулирани со ЗРО за да се обезбеди фер третман на вработените и работодавачите. Со јасна комуникација, почитување на законот и планирање, овој процес може да биде мазен и професионален.
