Стрес на работно место – Кога станува правен проблем? – FB#18
September 5, 2025
Денешниот работен свет е брз, динамичен и честопати преоптоварен. Притисокот да се постигнат таргети, да се одговори на рокови и да се натпреварува во жестока конкуренција е секојдневие за многумина. Сето ова може да доведе до стрес на работно место, а тој, пак, ако е хроничен, може сериозно да му наштети на нашето ментално и физичко здравје.
Но, што се случува кога стресот престанува да биде личен проблем и се претвора во правно прашање? Дали работодавачот има одговорност за состојбата на својот вработен ако таа е предизвикана од прекумерен обем на работа или лоши услови?
Кога стресот станува „правен стрес“?
Стресот на работното место не е секогаш правно прашање. Во голем број случаи, тој е природен дел од работата. Меѓутоа, ако работодавачот не преземе мерки за да го намали стресот, тој може да стане предмет на правна одговорност. Ова е особено точно ако се докаже дека работодавачот го прекршил законот.
На пример, прекувремената работа е регулирана со закон. Ако работодавачот постојано бара од вработените да работат overtime без соодветен надомест или паузи, ова може да се смета за кршење на законот за работни односи. Покрај тоа, небезбедните работни услови, недостигот на соодветна опрема или изложеноста на токсични материи, може да доведат до сериозни здравствени проблеми, вклучувајќи и ментални нарушувања.
Стресот кај стартапите: Специфични предизвици и одговорности
Кај start-up бизнисите, динамиката е поинаква. Честопати владее култура на „hardcore“ работа, каде долгите часови, прекувремената работа и високите очекувања се сметаат за нормални. Ова може да создаде токсична средина и да го зголеми ризикот од burnout кај вработените. Додека сопствениците се фокусираат на брз раст и пробив на пазарот, тие често ги занемаруваат менталното здравје и благосостојбата на својот тим. Но, законот е јасен – без оглед на големината на компанијата, должноста за грижа кон вработените останува. Инвестирањето во програми за employee wellness и градењето на здрава работна култура не е само морална обврска, туку и клучна long-term стратегија за успех. Start-up бизнисите што го препознаваат ова, ги задржуваат најдобрите таленти и градат силен, отпорен тим кој може да се носи со сите предизвици.
Дали работодавачот е одговорен?
Да, во одредени ситуации. Законот за безбедност и здравје при работа наложува работодавачот да обезбеди безбедна работна средина. Ова не се однесува само на физичката безбедност, туку и на менталната благосостојба на вработените.
Ако вработен доживее burnout (прегорување), anxiety (анксиозност), или други ментални проблеми поради лошите услови за работа, тој може да бара отштета од работодавачот. Сепак, за да се постигне ова, вработениот мора да докаже дека состојбата е предизвикана од работата и дека работодавачот не преземал соодветни мерки за да ја спречи. Ова се нарекува duty of care.
Што може да направите?
Ако чувствувате дека стресот на работа ви го загрозува здравјето, еве неколку чекори што може да ги преземете:
Разговарајте со работодавачот: Најдобро е да започнете со отворен разговор. Објаснете ја ситуацијата и предложете решенија.
Документирајте го сè: Запишувајте ги сите настани, разговори и пораки што се однесуваат на стресната ситуација. Ова е клучно за евентуален правен случај.
Побарајте стручна помош: Ако состојбата се влошува, консултирајте се со психолог или психијатар. Медицинската документација може да биде од големо значење.
Разговарајте со адвокат: Доколку не успеете да најдете заеднички јазик со работодавачот, консултирајте се со адвокат специјализиран за работни односи.
Запомнете, вашето здравје е најважно. Не чекајте стресот да стане неподнослив. Преземете мерки за да се заштитите.
Статистики и факти за стресот на работното место
Стресот на работното место не е само индивидуално искуство, туку глобален проблем со огромни економски последици. Еве неколку клучни статистики кои ја илустрираат сериозноста на ситуацијата:
Америка: Според Американскиот институт за стрес (The American Institute of Stress), 83% од американските работници страдаат од стрес на работното место, а 11% од нив земаат боледување поради тоа. (Извор: The American Institute of Stress)
Европска Унија: Агенцијата за безбедност и здравје при работа на ЕУ проценува дека 50-60% од сите изгубени работни денови во ЕУ се поврзани со стрес. Економскиот трошок на стресот, менталните болести и депресијата се проценува на над 400 милијарди евра годишно. (Извор: European Agency for Safety and Health at Work)
Британија: Во Велика Британија, над 12.8 милиони работни денови беа изгубени во 2018-2019 година поради стрес, депресија или анксиозност предизвикани од работата. (Извор: Health and Safety Executive)
Светска здравствена организација (WHO): СЗО го класифицира burnout (прегорувањето) како синдром кој се јавува како резултат на хроничен стрес на работното место кој не е успешно менаџиран. Оваа класификација го отвора патот за правни дејствија и ја зголемува одговорноста на работодавачите. (Извор: World Health Organization)
Овие статистики јасно покажуваат дека стресот не е само „чувство“, туку реална закана за продуктивноста, економијата и, најважно, за здравјето на луѓето. Затоа, инвестирањето во здрава работна средина е одговорност на секоја компанија и од суштинско значење за одржлив успех.
Здравјето е секогаш најважно
Стресот на работното место не е само непријатно искуство, туку сериозен проблем со реални последици. Запомнете дека вашето ментално и физичко здравје се најважни и дека имате право на безбедна работна средина. Доколку се соочувате со хроничен стрес, burnout или мобинг, не молчете. Документирајте го секое искуство, побарајте професионална помош и консултирајте се со адвокат. Само на тој начин можете да ги заштитите вашите права и да ги принудите работодавците да ја преземат својата одговорност. Здравата работна средина не е привилегија, туку законска обврска.
